Rzeczy nieuniknione — konsekwencje śmierci przedsiębiorcy

98% Polaków bez testamentu!?

Z badania przeprowadzonego w październiku przez IIBR dla Newsweek Polska wynika, że tylko 2% dorosłych Polaków sporządziło testamenty.^[1] Tymczasem, mimo iż wszyscy mamy nadzieję dożyć w dobrym zdrowiu późnej starości, nigdy nie jest za wcześnie, aby planując przedsięwzięcia, zwłaszcza gospodarcze, rozważyć skutki naszej nagłej śmierci i im zawczasu zaradzić.

 

Konsekwencje dla indywidualnego przedsiębiorcy

Zwłaszcza śmierć osoby, prowadzącej działalność gospodarczą we własnym imieniu, która nie pozostawiła testamentu, może zniweczyć cały wysiłek budowy przedsiębiorstwa. w takiej sytuacji ciężar skutków tego faktu spada jako dodatkowy cios na ramiona najbliższych osób. To oni muszą ustalić skład spadku, jego aktywa i pasywa oraz ustalić krąg spadkobierców, a następnie zastanowić się w jaki sposób przyjąć spadek. Potem — uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne potwierdzenie dziedziczenia. Wreszcie dokonać działu spadku, spłacić długi spadkowe (w tym pensje, odprawy, podatki) i dokonać zgłoszenia nabycia spadku urzędowi skarbowemu oraz ew. uregulować podatek od spadku i wreszcie dokonać zgłoszeń o nabyciu poszczególnych jego składników właściwym organom — w księgach wieczystych, w rejestrze pojazdów itp.

Zanim do tego dojdzie przez długi okres spadkobiercy pozostają współwłaścicielami spadku. Muszą liczyć się ze sobą wzajemnie w sprawach zarządu i dysponowania wszystkimi składnikami spadku. Równocześnie nie mają dostępu do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych zmarłego! Nawet przy zgodnej woli i umiejętności współdziałania sytuacja ta  może całkowicie sparaliżować przedsiębiorstwo. Co więcej, gdy spadkobiercą będzie małoletnie dziecko, to jego pozostały przy życiu rodzic nie będzie miał pełni władzy nad częścią spadku przypadającą dziecku. Rodzice nie mogą bowiem bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Z powyższych względów zdarza się słyszeć o nawet dobrze prosperujących przedsiębiorcach, że w obliczu braku ważnego testamentu, odchodząc „zabrali przedsiębiorstwo do grobu”.

 

Testament podstawą w ograniczaniu negatywnych konsekwencji

Negatywne konsekwencje ograniczyć można korzystając z możliwości dysponowania swoim majątkiem na wypadek śmierci w testamencie notarialnym. 23.10.2011 r. weszły w życie zmiany do kodeksu cywilnego^[2] wprowadzające tzw. zapis windykacyjny, którego przedmiotem może być przedsiębiorstwo. Zapisem tym można postanowić, że oznaczona osoba nabędzie przedsiębiorstwo z chwilą naszej śmierci. Unika się tym samym długotrwałego postępowania zmierzającego do podziału spadku a tym samym trwania współwłasności wielu spadkobierców, między którymi mogłoby dochodzić do konfliktów na gruncie wspólnego zarządzania przedsiębiorstwem. Przedsiębiorca może także powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu  przedsiębiorstwem do czasu objęcia we władanie tego przedmiotu przez osobę, na której rzecz uczyniono zapis windykacyjny.

Testamentem nie wyeliminujemy jednak wszystkich konsekwencji śmierci indywidualnego przedsiębiorcy. Przykładowo należy pamiętać, że przejście przedsiębiorstwa na spadkobiercę stanowi przejście zakładu pracy w świetle art. 231 kodeksu pracy i pracownicy w terminie 2 miesięcy od takiego przejścia mogą bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy.

 

Dalsza minimalizacja negatywnych skutków

Sporządzenie racjonalnego testamentu stanowi podstawę zabezpieczenia trwania przedsiębiorstwa, jednak wobec samej dynamiki obrotu gospodarczego powodującej niemożność przewidzenia kondycji finansowej firmy czy stanu gotowości do podjęcia działań przez wskazane osoby, pojawiają się inteligentne rozwiązania szerzej obejmujące kwestie planowania spadkowego w rodzinie przedsiębiorcy. Opierają się one o symulacje i analizy zagrożeń oraz poszukiwanie dróg minimalizacji ryzyka na drodze prawnej. Najdalej posuniętą, kompletną formą zabezpieczenia jest jednak stworzenie Indywidualnego Planu Sukcesji, który łączy optymalizację prawną z uzupełniającym zabezpieczeniem finansowym uzyskiwanym drogą ubezpieczeniową.

Wybór najlepszego rozwiązania pozostaje kwestią otwartą, jednak w obliczu istniejących zagrożeń i wobec istnienia nowych, prostych rozwiązań warto zdecydować się na racjonalny krok i zawczasu pomyśleć o losie najbliższych z perspektywy własnej śmierci.

Przypisy:

1. źródło: http://spoleczenstwo.newsweek.pl/sondaz—polak-bez-testamentu,83689,1,1.html
2. Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 18 marca 2011 r. (Dz.U. Nr 85, poz. 458)

Komentarze