Skuteczna windykacja jednego z małżonków — jak sięgać do majątku objętego wspólnością ustawową

Wierzyciele często czują się zagubieni w zawiłościach związanych z prowadzeniem egzekucji wobec dłużnika, który pozostaje w związku małżeńskim. Tymczasem przepisy prawa przewidują ich ochronę i możliwość prowadzenia egzekucji także z majątku wspólnego małżonków.

 

Zaspokojenie z  majątku wspólnego małżonków

Gdy w małżeństwie panuje wspólność majątkowa, wierzyciel jednego z małżonków ma możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego, jeżeli jego dłużnik zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka. Dlatego też zawierając umowy warto żądać aby zgodę na jej postanowienia wyraził także małżonek kontrahenta (w sposób wyraźny i pisemnie). Jeżeli dłużnik zaciągnął zobowiązanie bez takiej zgody albo jego zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, można jedynie żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak i z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Zawsze jednak małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, choćby dług zaciągnął tylko jeden z nich.

Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi,  jednak przysługuje mu uprawnienie do żądania ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej małżonków a następnie podziału ich majątku wspólnego w celu zaspokojenia go z części majątku, która w wyniku podziału przypadnie jego dłużnikowi.

 

Ustanowienie rozdzielności majątkowej w trakcie małżeństwa

Zdarza się, że dłużnicy sami, chcąc uniknąć odpowiedzialności za długi, ustanawiają w trakcie  małżeństwa rozdzielność majątkową i dzielą majątek przekazując jego wartościowe składniki małżonkowi, na którym nie ciążą zobowiązania. Prawo przewiduje jednak ochronę wierzyciela przed negatywnymi skutkami takiej czynności.

Wobec wierzytelności powstałych po zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową ochronę taką zapewnia zasada, że małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, tylko gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Zwrócić należy przy tym uwagę, że umowa taka może być ujawniona w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Za niewystarczające uznaje się zaś ogłoszenie w środkach masowego przekazu czy internecie. Ciężar udowodnienia, iż wierzyciel wiedział o fakcie zawarcia i rodzaju umowy spoczywa na małżonku, który chce się uchylić od odpowiedzialności za długi drugiego małżonka.

W przypadku świadomości wierzyciela o zawarciu i rodzaju umowy majątkowej małżeńskiej może on się zaspokoić jedynie z majątku osobistego dłużnika. Jeżeli natomiast wierzyciel nie miał wiedzy o zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową między małżonkami, to małżeńska umowa majątkowa jest bezskuteczna wobec tego wierzyciela w zakresie w jakim narusza jego interesy. Konsekwencją tego jest obowiązywanie w stosunku do niego zasad, które miałyby zastosowanie gdyby do zawarcia umowy majątkowej nie doszło.

Skutki prawne umowy o rozdzielności majątkowej małżeńskiej nie wpływają na odpowiedzialność za zobowiązania przeszłe, powstałe przed jej zawarciem. W takim przypadku więc, gdy wcześniejsze zobowiązanie powstało za zgodą współmałżonka dłużnika, wierzyciele będą mogli zaspokoić się z majątku wspólnego.

 

Skutki podziału majątku wspólnego dłużnika

W przypadku gdy po ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżonkowie dokonają podziału majątku wspólnego z pokrzywdzeniem wierzycieli, ci mogą szukać ochrony w tzw. skardze pauliańskiej. Dotyczy ona sytuacji, gdy dłużnik dokonał czynności prawnej na rzecz osoby trzeciej (małżonka) ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba uzyskująca korzyść majątkową wiedziała o tym lub mogła się dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności. W takiej sytuacji każdy z wierzycieli może zażądać uznania tej czynności prawnej za bezskuteczną wobec niego.

W przypadku więc ustalenia w takiej umowie np., że większość składników majątku wspólnego przypada małżonkowi nie posiadającemu zobowiązań, w konsekwencji czego wierzyciele zadłużonego małżonka nie będą mogli się z tych składników majątkowych zaspokoić, będą oni uprawnieni do żądania uznania umowy o podział majątku wspólnego za bezskuteczną wobec nich.

Komentarze